Cumhuriyet ne demek? Jean Jaurès- I

Güney Fransa’nın Carmaux (Karmo) şehrinde Belediye Başkanı olarak seçilen sendika lideri bir maden işçisidir Calvignac (Kalvinyak-1892). Belediye başkanlığı görevini icra etmek üzere aldığı yasal izinler bahane edilerek madendeki işinden kovulur. O dönemde kayıtlara bile geçmeden unutulması beklenen bu olay hiç de düşünüldüğü gibi ilerlemez. Calvignac’ın işine geri dönmesini isteyen dava arkadaşı 2000 maden işçisinin sokak gösterileriyle başlayan küçük çaplı isyan, kısa zamanda genel greve dönüşür. Sonunda sadece başkan madendeki işine geri dönmekle kalmaz bu olay tarihe bir de hediye bırakır. İşte o hediyenin adı Jean Jaurès (Jores)'tir. 

Tanrının ve kralın devlet aygıtından bir daha geri dönmemek üzere çıkarılmasına evet ama yetmez diyerek patronu da listeye eklemek üzere yola çıkan Jaurès (1859-1914) fransız sosyalist hareketinin fikir (ve eylem) babalarından. Üçüncü cumhuriyetin de en genç milletvekili ve koruyucusu.

Peki kıskançlıkla korunan bu cumhuriyet denilen şey nedir? 

Cumhuriyet, bu gösteriler sırasında askerler, maden işçilerinin üzerine ateş açmak isterken ortaya atılıp her iki tarafı da soğukkanlılığa davet etmektir. Asker üniforması ve kömür lekesinin altında sizler eşit birer vatandaş ve kardeşsiniz demektir cumhuriyet. İki tarafı da sakinleştirecek cümleleri bulup kuracak eğitimi almış birinin o an oracıkta ortaya çıkması demektir cumhuriyet. Bu eğitimin ağırlığıyla üzerinde bir sorumluluk hissetmek demektir cumhuriyet. Bunu yaparken suratının ortasına dipçik yemek ve hemen ardından ayağa kalmak demektir cumhuriyet. 2000 maden işçisi ve belediye başkanları, madenin sahibi eski rejim yanlısı soylu milletvekilinin karşısında durduklarında hissettikleri acizliği, yalnızlığı azaltan sıcak gülümsemenin adıdır cumhuriyet. Herhangi biri kendisini çaresiz hissettiğinde, yalnız olmadığına inanmaya devam ettiği zaman diliminin adıdır cumhuriyet.  Grevi kırmak için maden sahibinden para alarak şiddete başvuran kışkırtıcıların kim olduklarının ve yöntemlerinin gazetede halka duyurulduğu kâğıdın adıdır cumhuriyet. Cumhuriyet, işten çıkarılması yasal olmayan birinin işten çıkarıldığı durumda bunun doğal olmadığına, doğal olanın yasanın uygulanması olduğuna olan inancın bir saniye bile sarsılmadığı ruh halinin adıdır. Samimi olmanın gerek ve yeter şart olduğu o anların adıdır cumhuriyet. Her çocuğun ücretsiz ve zorunlu olarak okula gittiği cennet bahçesinin adıdır cumhuriyet. Tüm çabalara karşın engellenemeyen Birinci Dünya Savaşı ile boşa gittiğine inanıldıktan sonra bile açan ilk güneş ışığıyla beraber tekrar doğan birikimin adıdır cumhuriyet. Dinini rahatça gönlünde yaşatabileceğin ortamın sağlanması için gerekli olan oksijenin pompalanmasına imkân sağlayan mesafenin adıdır cumhuriyet. Üzerine giyip yapıştırmaya çalıştığın eğreti bir hediye elbise değil neresini daha güzel yapabilirim diye sürekli kıvrandığın daîmi atölyenin adıdır cumhuriyet. Mücadelenin bir dakika bile durmasının geri adım atmakla eş olduğu yorucu şantiyenin adıdır. Eline aldığın yeni doğmuş bebek gibi ödün koparak ve hayranlıkla baktığın, deli gibi sevdiğin ama daha da çok kaybetmekten korktuğun sevgilinin adıdır cumhuriyet. 

Acaba insan değişince mi sistem değişiyor yoksa sistem değişince mi insan değişiyor? Her şey boşuna mıydı? Babam, Ali Rıza Özden (1916- 2002) Türkiye Cumhuriyeti'nin ilan edildiği gün babasının heyecanla eve gelişini ve gözleri parlayarak annesine 'Naciye, Mustafa Kemal kazandı!' dediğini gözleri yaşararak anlatırdı. Neden dedemin gözleri haberi verirken parlıyordu da babamın gözleri bunu bana anlatırken hep ağlıyordu?