Terörist İzlanda’dan Örnek İzlanda’ya: Finansal Kriz Yönetimi- I

‘İktisatçıların ve siyaset felsefecilerinin fikirleri, doğru da olsa yanlış da olsa genel olarak düşünüldüğünden daha güçlüdürler. Hatta dünya bunların dışında pek az şeyle yönetilmektedir. Kendilerini her türlü entelektüel etkiden oldukça uzak sanan pratik insanlar, genellikle gündemden düşmüş bir iktisatçının kölesidirler. Sorumlu görevlerde bulunan ve gaipten sesler duyan çılgınlar, çılgınlıklarının özünü birkaç yıl öncesinin ikinci sınıf akademisyenlerinden edinmişlerdir. Er ya da geç, iyi ya da kötü açısından tehlikeli olan çıkar çevreleri değil fikirlerdir’. 

Paul Krugman’ın ‘Politika Taşeronları ve Önemsizleşen Refah’ adlı kitabının girişinde yer alan Keynes’den alıntı bu paragraf etkileyici olduğu kadar düşündürücü de. İsterseniz insanlığın geldiği en yüksek refah ve uygarlık seviyesine ulaşmış, balıklarını avlayıp kaplıca sularında yüzerek mutlu mesut refah içinde yaşayan yaklaşık 320.000 İzlandalı açısından, 2008 finansal krizinin yok edici etkilerini çıkar çevreleri ve tehlikeli fikirler üzerinden incelemeye çalışalım.

Kuzey Atlantik’te 103.000km² büyüklüğündeki bu volkanik ada (temelde) coğrafi sebeplerden dolayı biraz izole. Her yere uzak, her yerden uzakta. Dünyanın geri kalanından gelebilecek pek çok etkiden az çok korunmuş görünüyor bu güne kadar. Her ne kadar sırasıyla Norveç ve Danimarka hükümdarlığında yaşamış olsalar da yıllarca, mesela İzlandalıların kullandıkları alfabe neredeyse ilk günkü halinde. Ulusal bağımsızlıklarını 1944’de kazanan İzlandalılar dünyanın geri kalanından uzaklar ama kopuk değiller. (İzlanda, Avrupa Konseyi ve NATO üyesi ve aynı zamanda Avrupa Ekonomik Alanına da dâhil). 1975 Morina Balığı Savaşını (İngiltere ile senin balığın benim balığım kavgasını) saymazsak, İzlanda uygarlığın sonunu refah ve mutluluk içinde arada bir tabiat kaynaklı sorunlarıyla (2010 Eyjafjallajökull volkanı ve aksayan hava trafiğini hatırlarsak) mücadele ederek geçiren barış içinde bir ülke. Ekonomist Arthur Laffer daha düne kadar, İzlanda’yı dünyanın geri kalanı için örnek alınması gereken ülke olarak tanıtıyordu (2007). Peki, ne oldu da bu rüya bozuldu ve kimse neden anlamadı bozulana kadar? Daha da önemlisi bu rüya nasıl tesis edildi?